Pojęcie. Forma umowy

Spółka cywilna to stosunek obligacyjny, opierający się na umowie, w której wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Niewątpliwie jest to najistotniejsza cecha spółki cywilnej, bowiem brak powyżej wskazanego zobowiązania lub przyjęcie go tylko przez niektórych kontrahentów uniemożliwia zakwalifikowanie zawartej umowy jako umowy spółki cywilnej. Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, czego konsekwencjami jest m.in. to, że:

• odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wspólnicy,
• majątek spółki to majątek wspólny wspólników,
• podmiotami praw i obowiązków są wszyscy wspólnicy,
• stroną postępowania są wszyscy wspólnicy.

Wspólny cel gospodarczy

To pojęcie szeroko dyskutowane w doktrynie. Niektórzy z przedstawicieli nauki prawa twierdzą, iż pojęcie to jest zdecydowanie szersze od terminu działalność gospodarcza, zarobkowa. Konieczne jest dookreślenie w umowie spółki zarówno celu gospodarczego jak i działań determinujących jego urzeczywistnienie. Przez cel gospodarczy rozumieć należy dążenie do uzyskania korzyści materialnych w postaci zysku albo do osiągnięcia najwyższego stopnia realizacji wyznaczonego zadania o charakterze majątkowym. Cel ten może być osiągnięty przez współdziałanie wspólników. Jednakże nie zawsze realizacja wspólnego celu gospodarczego będzie równoznaczna z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Treść umowy spółki

W umowie spółki prócz postanowień przedmiotowo istotnych, tj. wskazania wspólników, określenia celu gospodarczego, rodzaju działalności i wniesionych wkładów, istnieje możliwość regulacji innych kwestii zgodnie z zasadą swobody kontraktowania.

Status wspólnika

Status ten można uzyskać poprzez zawarcie umowy spółki, zmianę umowy spółki w postaci przyjęcia nowego wspólnika, zmianę stron umowy spółki lub wstąpienie w miejsce zmarłego wspólnika jego spadkobierców. Wspólnikami spółki cywilnej mogą być osoby fizyczne oraz prawne, za wyjątkiem ułomnych osób prawnych. Z natury spółki cywilnej wynika, że może być utworzona przez co najmniej dwóch kontrahentów. Spółka cywilna jednoosobowa nie ma prawa bytu. Ustanie członkostwa w spółce następuje poprzez:

• wystąpienie wspólnika przez wypowiedzenie udziału,
• wypowiedzenie udziału przez osobistego wierzyciela wspólnika,
• śmierć wspólnika,
• upływ czasu, na który umowa spółki została zawarta,
• wystąpienie innego zdarzenia, z którym umowa spółki łączy skutek w postaci jej rozwiązania,
• osiągnięcie celu gospodarczego, dla którego spółka została utworzona,
• powstanie sytuacji, w której osiągnięcie celu gospodarczego stało się niemożliwe, bądź w której w spółce miałby pozostać tylko jeden wspólnik,
• rozwiązanie spółki przez wspólników,
• rozwiązanie spółki przez sąd.

Podkreślić należy, że kodeks cywilny nie przewiduje możliwości wykluczenia, czy też wyłączenia wspólnika.

Charakter prawny

Spółki cywilnej nie można uznać za przedsiębiorcę w kodeksowym rozumieniu. Status ten przysługuje wspólnikom tej spółki.

Firma, nazwa

W przepisach Kodeksu cywilnego brak regulacji odnośnie nazwy, czy firmy spółki cywilnej. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, zatem nie może działać pod firmą. Dopuszczalność funkcjonowania pod firmą odnosi się zatem do wspólników. Firmą wspólnika jest jego imię i nazwisko, przy czym nie wyklucza się włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych (fantazyjnych).

Rejestracja

Spółka cywilna nie podlega ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, ani w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Wkład wspólników

Wkład może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Przedmiotem wkładu pieniężnego są pieniądze mające obieg prawny, natomiast przedmiotem wkładu niepieniężnego każde dobro przedstawiające jakąkolwiek wartość majątkową, jeżeli jest zbywalne i może stać się ekonomicznym podłożem działalności spółki. Wniesienie wkładów jest przejawem działania wspólników dla osiągnięcia określonego w umowie wspólnego celu gospodarczego. Jednakże wniesienie wkładu nie stanowi obowiązku wspólnika. Wszystko zależy od treści postanowień umowy spółki. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. W konsekwencji wkładem może być:

• prawo majątkowe, mogące być przedmiotem wspólności,
• prawo rzeczowe,
• prawo o charakterze obligatoryjnym,
• usługi wspólnika na rzecz spółki (np. świadczenie bezpłatnych porad, konsultacji prawnych),
• wniesienie rzeczy do używania (o charakterze nieodpłatnym).

Warto zwrócić uwagę na wyodrębnienie:

• wkładów wchodzących w skład majątku wspólnego wspólników, np. wniesienie własności,
• wkładów niewchodzących w skład majątku wspólnego wspólników, np. świadczenie usług czy wniesienie rzeczy do używania.

Wartość wkładów wnoszonych przez wspólników może zostać określona w umowie spółki. W przeciwnym wypadku ma zastosowanie domniemanie o równej wartości wkładów wspólników spółki cywilnej. Oczywiście domniemanie to można obalić w drodze przeciwdowodu. Wartość wniesionego wkładu co do zasady nie ma wpływu na zakres praw i obowiązków wspólnika. Okoliczność ta ma natomiast duże znaczenia w wypadku rozliczeń związanych z wystąpieniem wspólnika, czy rozwiązaniem spółki. Kodeks cywilny milczy na temat dopuszczalności zmian wartości wniesionych wkładów w czasie trwania spółki. Zaznaczyć należy, że zarówno obniżenie jak i podwyższenie wartości wkładu jest możliwe w drodze zmiany umowy spółki (akcept wszystkich wspólników).

Solidarność wspólników

Polega na tym, że wierzyciel spółki może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, przy czym zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze wspólników zwalnia pozostałych. Wobec tego każdy wspólnik odpowiada za całość zobowiązań spółki do pełnej wysokości całym swoim majątkiem (także majątkiem osobistym odrębnym od majątku spółki). Wspólnik nie odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, jeśli ich źródłem są zdarzenia z okresu, w którym nie był wspólnikiem. Wierzycielowi przysługuje dowolność w zakresie wyboru majątku, z którego chce uzyskać zaspokojenie.

Prowadzenie spraw spółki

Przepisy dotyczące uprawnień i zobowiązań do prowadzenia spraw spółki mają charakter dyspozytywny, wobec czego wspólnicy mają w tym zakresie względną dowolność rozkładu kompetencji. Prowadzenie spraw spółki to wykonywanie odpowiednich czynności i podejmowanie stosownych decyzji zapewniających byt spółki i jej normalne funkcjonowanie. Samodzielne prowadzenie spraw spółki przez wspólnika nie może wykraczać poza zakres zwykłego zarządu. Czynność innego wspólnika może zostać zakwestionowana w drodze sprzeciwu, który musi być wyraźny i wymierzony przeciw ściśle określonym czynnościom.

Reprezentacja

Kodeks cywilny w art. 866 zawiera domniemanie uprawnienia każdego wspólnika do jednoosobowego reprezentowania spółki w granicach możności prowadzenia jej spraw. Oczywiście kwestia ta może zostać uregulowana odmienne w umowie spółki bądź uchwale wspólników.

Uchwały wspólników

Podejmowane są jednogłośnie przez wszystkich wspólników tworzących spółkę. Umowa spółki kwestię tę może regulować odmiennie (określenie quorum, większości zwykłej, kwalifikowanej itp.).

Stosowanie przepisów o sprzedaży i najmie

W wypadku, gdy w umowie spółki cywilnej zawarte jest zobowiązanie wspólnika do wniesienia tytułem wkładu własności rzeczy bądź zobowiązanie się do wniesienia rzeczy tylko do używania, wówczas podstawą prawną zobowiązania jest umowa spółki. W art. 862 k.c. znajduje się odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego o sprzedaży i najmie.

Wystąpienie wspólnika ze spółki

W art. 869 k.c. przewidziano następujące możliwości wypowiedzenia udziału: z zachowaniem i bez zachowania terminu wypowiedzenia. W wypadku zawarcia umowy na czas nieoznaczony, każdy wspólnik ma prawo do wystąpienia ze spółki w drodze wypowiedzenia udziału na 3 miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Oświadczenie woli wspólnika o wypowiedzeniu udziału winno być złożone w zwykłej formie pisemnej dla celów dowodowych. Z ważnych powodów można wypowiedzieć udział bez zachowania terminu wypowiedzenia. Do ważnych powodów zaliczyć można np. dłuższą chorobę, brak wzajemnego zaufania między wspólnikami.

Rozwiązanie spółki

Każdy ze wspólników ma prawo wystąpić z powództwem o rozwiązanie spółki z ważnych powodów. Wspomniane ważne powody nie dotyczą wyłącznie zindywidualizowanego wspólnika, czy grupy wspólników, lecz spółki jako całości. Do ważnych powodów w tym kontekście zaliczamy np. niedające się usunąć konflikty między wspólnikami, utratę dobrego imienia spółki lub poszczególnych wspólników. Pozwanymi są wówczas wszyscy pozostali wspólnicy, a nie wyłącznie wspólnik reprezentujący spółkę. Wyrok rozwiązujący spółkę cywilną ma charakter konstytutywny, a zatem tworzy nowy stan prawny, wywołując skutki ex nunc. W sytuacji ogłoszenia upadłości przez któregokolwiek ze wspólników dochodzi do rozwiązania spółki ex lege, tj. z mocy samego prawa.

Zapraszamy do kontaktu.

Zdjęcie: Unsplash

Tagi: spółka cywilna, umowa, wspólnik