Zagadnieniem budzącym częste wątpliwości jest kwestia rozróżnienia pojęć zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych. Do wyjaśnienia ich znaczenia konieczne jest wcześniejsze sięgnięcie do terminu podmiotowość prawna.
Podmiotowość prawna
Pojęcie to charakteryzuje się dużą różnorodnością interpretacyjną. Równolegle funkcjonują bowiem trzy stanowiska. Pierwsze z nich traktuje podmiotowość prawną jako kategorię zbiorczą mieszczącą w sobie zarówno zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnych. Kolejne wskazuje, że jest to pojęcie abstrakcyjne, bowiem o podmiocie prawa mówić należy wyłącznie w kontekście konkretnego stosunku prawnego, czy prawa podmiotowego. Trzecie stanowisko wyraźnie odróżnia podmiotowość prawną od zdolności prawnej, traktując tę pierwszą jako kategorię zdecydowanie szerszą.
Przepisy Kodeksu cywilnego przyznają każdemu człowiekowi i każdej osobie prawnej zdolność prawną. Podkreślić należy, że Kodeks reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Poprzez pojęcie osoba fizyczna należy rozumieć jednostkę ludzką, natomiast osobą prawną jest twór społeczny, któremu prawo przyznaje podmiotowość prawną. Jednakże w teorii i praktyce dopuszcza się funkcjonowanie jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, wyposażonych w zdolność prawną, określanych mianem ułomnych osób prawnych.
Zdolność prawna
W polskim systemie prawnym nie istnieje definicja legalna tego pojęcia, co jednak nie przekreśla jego normatywnego charakteru. Zdolność prawna to konieczny atrybut każdej osoby fizycznej i prawnej, warunkujący możliwość prawnie doniosłej obecności w obrocie. Zdolność prawna osoby fizycznej powstaje w chwili jej urodzenia – w momencie przyjścia na świat nabywamy zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych. Jest to atrybut przysługujący każdemu człowiekowi, wobec czego brak możliwości zrzeczenia się jej, ograniczenia bądź przeniesienia na inną osobę w drodze czynności prawnej. Warto zauważyć, że uzyskanie zdolności prawnej nie zależy od stanu zdrowia fizycznego lub umysłowego. Przysługuje ona bowiem także żywym noworodkom dotkniętym dysfunkcją somatyczną, psychiczną. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w doktrynie pojawiają się też stanowiska podważające tezę, iż zdolność prawna jest cechą każdego podmiotu prawa.
Zdolność do czynności prawnych
To pojęcia również nie zostało zdefiniowane przez polskiego ustawodawcę. Piśmiennictwo prawnicze wykształciło różne określenia tego terminu. Abstrahując od różnic terminologicznych, zdolność do czynności prawnych to zdolność do tego, by własnym działaniem nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Zdolność ta jest przymiotem zarówno osób fizycznych jak i osób prawnych. W przeciwieństwie do zdolności prawnej, przesłanki i zakres zdolności do czynności prawnych są różne wobec różnych osób. Na zakres zdolności do czynności prawnych mają wpływ takie okoliczności jak wiek osoby fizycznej, zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnią, całkowite lub częściowe ubezwłasnowolnienie, ustanowienie doradcy tymczasowego.Ograniczenia przewidziano w stosunku do określonych podmiotów oraz możliwości nabywania konkretnych praw i obowiązków. Podkreślenia wymaga fakt, iż zakres zdolności do czynności prawnych nie może być szerszy od zakresu zdolności prawnej.
Zapraszamy do kontaktu.
Zdjęcie: Unsplash