Przyszła żona Mariana ma córkę z pierwszego małżeństwa. Ojciec dziecka zginął w wypadku samochodowym. Jakie obowiązki wobec dziewczynki będzie miał Marian jako jej ojczym?
Jeżeli Marian nie przysposobi (potocznie mówiąc nie adoptuje) córki swojej żony, to nie będzie mu przysługiwała władza rodzicielska nad tym dzieckiem. Pomimo zawarcia związku małżeńskiego, w dalszym ciągu przedstawicielem ustawowym dziecka będzie wyłącznie jego matka i tylko ona będzie mogła m.in. zarządzać jego majątkiem oraz decydować o wykształceniu czy leczeniu córki.
Nie oznacza to jednak, że pomiędzy ojczymem a pasierbicą nie może powstać obowiązek alimentacyjny. Artykuł 144 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) stanowi, że dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Z drugiej strony, zgodnie z art. 144 § 2 k.r.o. mąż matki dziecka, niebędący jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego.
Warto zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1968 r. (sygn. akt III CZP 27/68), w której czytamy: „Obowiązek alimentacyjny ojczyma (macochy) – ze względu na lokatę tego obowiązku – należy w zasadzie traktować loco parentis, a więc w zasadzie na równi z obowiązkiem rodziców dziecka. Obowiązek ojczyma (macochy) nie może jednak wyprzedzać obowiązku alimentacyjnego rodziców dziecka, gdyż nie dałoby się to pogodzić z zasadami współżycia społecznego. Dziecko będzie mogło jednak żądać świadczeń alimentacyjnych od swego ojczyma (macochy) w całości lub w części w każdym wypadku, gdy rodzice nie będą mogli spełnić swego obowiązku wobec dziecka, albo gdy ich możliwości zarobkowe nie wystarczą na zaspokojenie potrzebnych dziecku lub w konkretnym wypadku uzasadnionych środków utrzymania i wychowania, ale zawsze tylko wtedy, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego.”
Aby zatem zaktualizował się obowiązek alimentacyjny Mariana względem córki żony, konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek:
- potrzeby pasierbicy nie są zaspokojone przez jej rodziców biologicznych (w tym przypadku matkę, ponieważ ojciec nie żyje);
- obciążenie Mariana świadczeniami alimentacyjnymi odpowiada zasadom współżycia społecznego.
Co istotne, zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, ojczym i pasierbica należą do kręgu najbliższej rodziny. W związku z tym, jeżeli dojdzie pomiędzy tymi osobami do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem darowizny czy dziedziczenia, to przysługuje im zwolnienie od podatku w całości. Konieczne jest jednak zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Trzeba sobie bowiem zdawać sprawę, że może dojść do sytuacji, w której pasierbica będzie po Marianie dziedziczyła. Artykuł 934[1] k.c. stanowi, że w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. W gwoli wyjaśnienia, otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Marian może jednak sporządzić testament, który zmieni ustawowy porządek dziedziczenia.
Nasza Kancelaria prowadzi sprawy z zakresu prawa rodzinnego.
Zapraszamy do kontaktu.
Zdjęcie: Unsplash